Winylowych i nie tylko winylowych. Od 1985 roku ARC (nowojorskie Archiwum Muzyki Współczesnej) gromadzi i udostępnia materiały audiowizualne, przy czym od chwili podjęcia współpracy z InternetArchive.org (Projekt Wielkie 78 …to od 78RPM) te zbiory są dostępne globalnie – każdy chętny może z nich skorzystać. Ludzie, którzy za tym stoją, wykonują prawdziwie tytaniczną pracę, przenosząc do postaci zero-jedynkowej tysiące nagrań, które nie miały wznowień w erze cyfrowej, które… prawdopodobnie uległyby z czasem całkowitemu zapomnieniu. Na szczęście setki wolontariuszy poświęca swój wolny czas, czego efektem jest przeniesienie 50 tysięcy nagrać (to płyty gramofonowe wykonane z szelaku oraz winylu, jak również muzyka zapisana na cylindrach) do Internetu. Dzięki entuzjastom mamy do dyspozycji ponad 200 000 nagrań (przeniesionych z fizycznego nośnika), głównie tych z lat 50-tych oraz muzyki wydanej wcześniej. Wspomniałem o zapomnieniu, ale to nie najgorsze, co mogłoby spotkać stare nośniki z zapisaną na nich muzyką. Ostatnio przeprowadzona ocena zbiorów przyniosła jednoznaczną diagnozę – albo się to wszystko zdigitalizuje, albo za parę lat nie będzie możliwości odczytu, uratowania tego, co zapisano przed kilkudziesięciu i więcej laty.

Prawdziwe muzyczne back to the past

Powód takiego stanu rzeczy związany jest z niedoskonałościami dawnego rejestrowania muzyki. Bardzo wysoki współczynnik szumu, liczne zniekształcenia, degradacja samych nośników to czynniki wpływające na stan nagrań. Do tego dochodzą ograniczenia sprzed l. 60-tych (wtedy znacznie udoskonalono technologię wytwarzania nośników oraz technologie zapisu), w praktyce mocno utrudniające cały proces. Wykorzystywany w procesie produkcji płyt, bezbarwny lakier, pod wpływem upływu czasu po prostu rozpada się w rękach.

Archiwa wzbogaciły się o wiele, dzisiaj już zapomnianych, mało znanych, gatunków muzycznych, takich jak: wczesny blues, bluegrass czy yodeling. Można tam znaleźć takie perełki jak utwory wykonane na pierwszych, polifonicznych syntezatorach lampowych Hammonda – Novacord w 1941 roku (!). Warto dodać, że te niesamowite instrumenty pojawiły się ćwierć wieku przed pierwszymi, nowoczesnymi syntezatorami Mooga. To kawał historii – współczesnej, XX wiecznej, historii muzyki, który udało się zachować dla potomności.

 

Hammond Novacord – lampowy syntezator polifoniczny (pierwszy pojawił się w 1939 roku)

Sam proces digitalizacji jest bardzo skomplikowanym zadaniem i właściwie należałoby określić go mianem zaawansowanej post-produkcji, wyborów artystycznych dokonywanych przez osoby zaangażowane w projekt. Dlaczego? Ano dlatego, że w przypadku opisywanych nagrań nie stosowano uporządkowanej klasyfikacji, standardów, dość powiedzieć, że przed końcówką l. 20 (XXw.) nie było czegoś takiego, jak ustandaryzowana prędkość odtwarzania utworu. Generuje to poważne problemy, gdy chcemy oddać dawny charakter nagrań, do tego należy podjąć decyzje odnośnie umiejscowienia mikrofonów, ich typu, liczby oraz jakie częstotliwości pierwotnego materiału możliwe są do odtworzenia i zapisania (wymaga to wielu prób, wielu korekt). To zupełnie inna bajka, inna w porównaniu z odtwarzaniem i rejestracją materiału z lat 60-70 aż do współczesnej nam muzyki. Stąd takie przenoszenie do cyfrowej formy to de facto proces twórczy, wymagający podejmowania wyborów, decyzji co tak naprawdę chcemy uzyskać, co się dla nas liczy. Generalnie podjęto decyzję o nie remasterowaniu nagrań (maksymalne zachowanie wierności z oryginałem) oraz nie usuwaniu artefaktów, które powstawały zarówno w fazie zapisu, jak i później, podczas wielokrotnego odtwarzania (ten ostatni element jest mocno kontrowersyjny, ale też zrozumiały, bo w wielu wypadkach po prostu nie da się „odtworzyć” jak dany utwór brzmiał w chwili zarejestrowania, nie da się tego precyzyjnie określić). Przyjęto zasadę, że ma to być dźwięk z epoki, dźwięk jaki słyszeli nasi dziadkowie, pradziadkowie. Jednocześnie w przypadku niektórych materiałów udostępniono wiele wersji, zarchiwizowanych w różnych stylach, nagranych w różny sposób.

Można te nagrania bez ograniczeń pobierać, można także zostawić merytoryczny komentarz. Na Twitterze działa konto Great 78 Project, gdzie możemy co 10 minut odczytać tweeta o kolejnym, dodanym do kolekcji nagraniu. Dostępny jest także sensowny system wyszukiwania, pozwalające na szybkie wyszukiwanie materiałów w najlepszym stanie (mint, near mint, very good). Dla zainteresowanych, sporo informacji na temat projektu, sposobów przenoszenia muzyki z pierwszej połowy XX wieku do postaci cyfrowej i wiele, wiele więcej na blogu mieszczącym się pod tym adresem.

Brawa za inicjatywę!

Jak widać, pierwsze nagrania udostępnione w ramach projektu pochodzą z 1903 roku… ostatnie zaś, to muzyka z końcówki l. 50. Warto.